بازنگری هرم مازلو در مقایسه با مدل قرآنی نیازهای انسانی بر اساس گونه شناسی جزاهای اخروی

نظریه هرم نیازهای انسانی مازلو یکی از نظریات مشهور در حوزه روان ‌شناسی انسان‌ گرا محسوب می‌شود. مازلو در این نظریه، نظامی سلسله ‌مراتبی از نیازهای انسانی را معرفی نمود که تبیین‌ کننده معیارها و ملاک‌های انسان در انگیزه‌یابی برای کنش‌ورزی بر اساس نیازهای درونی او بود. این نظریه به همراه اضافات و نسخه‌های جایگزین آن، در تحقیقات مختلفی توسط اندیشمندان اسلامی به بوته نقد و تطبیق با آموزه‌های قرآنی گذاشته شده است. مهم‌ترین اشکال این پژوهش‌های تطبیقی، فقدان ملاک و معیار مشخص برای گزینش و تطبیق آیات با مفاد نظریه مازلو است. دراین تحقیق، آیاتی که در آن جزاهای اخروی (بهشتی و جهنمی) توصیف شده‌اند، با توجه به بعد انگیزشی آنها، به عنوان جامعه آماری تحقیق انتخاب و ارتباط بین هر یک از جزاها با نیازهای انسانی با روش تحلیل محتوا مشخص شده است. سپس بر اساس تعداد و گستره یادکرد هر یک از جزاها و میزان تأمین یا تهدید هر یک از نیازها، نظامی سلسله‌مراتبی از نیازهای انسانی معرفی شده است. عنایت جدی به تفاوت نیازهای تأمین‌شده در جزاهای بهشتی با نیازهای تهدیدشده در جزاهای جهنمی و در پی آن، جداسازی و تفکیک سلسله مراتب نیازها در سیر صعودی و سیر نزولی، مهم‌ترین دستاورد این تحقیق محسوب می‌شود.